moja Malta

O Malcie, Gozo i Comino okiem Polaka zafascynowanego tymi wyspami

Data publikacji:

Kategoria: O wyspach

Rotunda w Moście - fakty i mity

Kiedyś dość dużą popularnością w telewizji cieszył się amerykański program popularnonaukowy MythBusters (Pogromcy mitów). Prowadzący go sprawdzali czy różne opowieści krążące w kulturze popularnej są prawdziwe, lubchociaż prawdopodobne.

A co by było gdyby spróbować zrobić taką maltańską wersję Pogromców mitów? Ile z powtarzanych w Internecie czy przewodnikach turystycznych opowieści o Malcie okazałaby się prawdą, a ile to tylko fantazja?

Weźmy np. taką Mostę i znajdującą się tam Bazylikę Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, potocznie zwaną Rotundą. Zarówno w Internecie, jak i przewodnikach książkowych pojawia się kilka informacji, które po dłuższym zastanowieniu się nad nimi zaczynaja rodzić pewne wątpliwości.

Trzecia największa kopuła

Odkąd pamiętam, zawsze mówiło się o tym kościele, że posiada trzecią największą kopułę. Pierwotnie była ona największa na świecie, później w Europie, a z czasem w jej opisie pojawiło się jeszcze słowo „niepodpartą”.

Ale przecież od czasu jej wybudowania technologia poszła na tyle do przodu, że gdzieś na świecie czy nawet w Europie na pewno wybudowano coś większego.

Zacznijmy od tego czym jest kopuła. W „Słowniku terminologicznym sztuk pięknych”[1] możemy znaleźć taką definicję:

kopuła
sklepienie zamknięte o osi pionowej, wznoszone nad pomieszczeniami na planie centralnym (okrągłym, kwadratowym, wielobocznym) … Zasadniczą częścią kopuły jako sklepienia jest czasza (kalota), która w przekroju może dawać łuk półkolisty, koszowy, ostrołukowy, cebulasty, eliptyczny itp.

Czyli w skrócie kopuła to sklepienie o przekroju np. półkolistym lub ostrołukowym oparte na planie kolistym (eliptycznym pewnie też) lub wielobocznym.

Po drugie, trzeba wybrać sposób określenia, w jaki sposób mierzyć jej wielkość. Teoretycznie najlepsze byłoby zmierzenie jej powierzchni, ale to trochę zbyt skomplikowane na blogowy wpis, bo zebranie wszystkich, potrzebnych danych zajęłoby zbyt dużo czasu. Więc spróbujemy prostszej metody, czyli na podstawie średnic wewnętrznych. Oczywiście należy przyjąć, że wielkości, które można znaleźć w Internecie mogą być obarczone pewnym błędem, jednak zapewne nie tak dużym by nie pozwalały udowodnić lub obalić zakładaną tezę.

Co wiemy o rotundzie w Moście?

Budowę rozpoczęto w 1833 roku i została zakończona w latach 60. XIX w. Na stronie internetowej bazyliki możemy znaleźć informacje, że średnica wewnętrzna kopuły to 39,6 m.[2]

Jeśli zaś chodzi o informację o trzeciej co do wielkości, to jako większe od niej wymieniane były kopuły Bazyliki św. Piotra w Watykanie (41,5 m.)[3], i Panteonu w Rzymie (43,44 m.)[4]. Więc tu by się zgadzało, ale czy na pewno nie ma innych większych kopuł?

Trzecia największa na świecie?

Na angielskie wersji Wikipedii można znaleźć stronę o nazwie „List of largest domes” (lista największych kopuł)[5], gdzie jako największa wymieniona jest Singapore National Stadium w Singapurze, o średnicy 312 m. Kolejna to Oita Stadium w Japonii o średnicy 274 m. Oba te przypadki to jednak obiekty, w których część zadaszenia jest w pewien sposób rozsuwana, więc może nie powinno się porównywać ich do kopuły w Moście.

Mamy jednak inne budynki z dużymi „stałymi” kopułami. Ale mamy też np.: Mercedes-Benz Superdome, (wcześniej Louisiana Superdome) w USA o średnicy kopuły 207 m., czy Harris County Domed Stadium (znany też jako NRG Astrodome lub Houston Astrodome) też w USA o średnicy kopuły 196 m.

Okazuje się jednak, że nie tylko obiekty sportowe posiadają większe kopuły. Przykładem jest West Baden Springs Hotel wybudowany w 1902 roku (61 m.)[6] czy Bazylika Matki Bożej Królowej Pokoju w Jamusukro na Wybrzeżu Kości Słoniowej, budowana w latach 1985-1990. Tu niestety nie udało mi się w tym przypadku znaleźć informacji o średnicy wewnętrznej kopuły wieńczącej tą świątynie, ale podawana zewnętrzna to 90 m.[7]. Czyli dużo, dużo więcej niż zewnętrzna kopuły Bazyliki w Moście (56,2 m.)[2].

To może trzecia w Europie?

Niestety nie. Obecnie także w Europie mamy wiele budynków z kopułami większymi niż ta z Mosty. Przykładem mogą być choćby takie obiekty jak Stegu Arena w Opolu (82 m.)[8], czy Atlas Arena w Łodzi (135 m.)[9].

Ale nie tylko nowe budynki posiadają większe kopuły. Belgrade Fair - Hall 1 otwarta w 1957 roku ma kopułę o średnicy 109 m.[10]. Londyński Royal Albert Hall, tu ze względu na owalny kształt mamy dwie średnice 56,4 m. i 66,8 m.[11], ale obie większe od maltańskiej. Mamy też, wybudowaną w 1881 roku, kopułę na budynku szpitala w Devonshire (Devonshire Dome) (44,2 m.)[12]. Czy powstały w Krakowie w 1952 roku budynek magazynu gliny cegielni w Zesławicach (55 m. )[13].

A czy w ogóle kiedyś była?

Okazuje się, że też nie. W momencie budowy kościoła w Moście (rok rozpoczęcia budowy 1833) oprócz Panteonu (rok budowy 125) i Bazyliki św. Piotra w Watykanie (rok zakończenia budowy 1626) od istniała już Katedra Santa Maria del Fiore we Florencji (w 1461 zakończono budowę latarni na kopule), której kopuła posiadająca podstawę ośmioboku, mającej szerokość wewnętrzną 45,26 m. (między przeciwległymi kątami) i 41,82 m. (między bokami)[14]. Czyli obie większe niż średnica kopuły z Mosty.

Przebicie kopuły przez bombę.

Druga historia, dotycząca Kopuły w Moście, którą kilka razy słyszałem, a z którą w pewnym momencie coś przestało mi się zgadzać jest związana z tzw. „Cudem bomby” (Il-Miraklu tal-Bomba).

Abstrahując od informacji o tym, że bomba nie zawierała materiałów wybuchowych a jedynie piasek i kartkę z pozdrowieniami z fabryki w Czechosłowacji („Greetings from Plzeň”) co obalają informacje z książki UXB Malta autorstwa Susan Hudson, to nieprawdziwą zdaje się informacja o tym, że na sklepieniu zobaczyć można miejsce, w którym kopuła została przebita przez bombę.

Sklepienie kościoła w Moście, z zaznaczonymi dwoma miejscami ubytków farby
Zdjęcie 1. Wnętrze kopuły z zaznaczonymi miejscami podawanymi jako miejsca przebicia kopuły przez bombę.

Zwykle wskazywane są dwa miejsca, w obydwu znajdują się bowiem ubytki w pokrywającej sklepienie farbie.

Jednak gdy znalazłem w sieci zdjęcia zrobione podczas remontu kopuły (można je też zobaczyć w zakrystii) pojawiły się w mojej głowie pewne wątpliwości.

Fragment sklepienia z widocznym otworem w miejscu przebicia kopuły przez bombę
Zdjęcie 2. Zdjęcie miejsca przebicia wykonane podczas remontu kopuły po przebiciu jej przez bombę.

Na pierwszym zdjęciu możemy bowiem zobaczyć w jakiej odległości od wierzchołka kopuły znajdowało się miejsce przebicia.

Po naniesieniu tych odległości na zdjęcie całego sklepienia okazuje się, że oba wspomniate wcześniej punkty z ubytkami farby znajdują się poniżej miejsca przebicia.

Zdjęcie 3. Wnętrze kopuły z zaznaczonym obszarem, w którym mogło się faktycznie znajdować miejsce przebicia przez bombę.

Na sklepieniu znajduje się też jeden dziwny punkt jakby okrąg wokół jednego z elementów zdobień, który mógłby teoretycznie wskazywać miejsce przebicia. Jego odległość od środka kopuły jest zbliżona do tego, w którym znajdował się otwór po przebiciu.

Zdjęcie 4. Dziwny punkt na wnętrzu kopuły.
Zdjęcie 5. Wnętrze kopuły z zaznaczonym obszarem, w którym mogło się faktycznie znajdować miejsce przebicia przez bombę i wspomniany wcześniej punkt.

Jednak istnieją jeszcze inne zdjęcia z okresu remontu kopuły, pokazują platformę podwieszona pod sklepieniem, z której prowadzone były prace i tą samom platformę po opuszczeniu jej na podłogę świątyni (obok gruzu pochodzącego najprawdopodobniej z przebicia). Platforma na ziemi znajduje się w okolicy III stacji drogi krzyżowej (umieszczonej na ścianie świątyni). Stąd wnioskować można, że miejsce przebicia znajdowało się na sklepieniu nad tym miejscem.

Zdjęcie 6. Platforma robocza podwieszona pod kopułą w trakcie remontu sklepienia po przebiciu go przez bombę.
Zdjęcie 7. Platforma robocza na podłodze kościoła.

Miejsce przebicia powinno więc znajdować się gdzieś w pobliżu tej linii.

Zdjęcie 8. Wnętrze kościoła z wyznaczonym miejscem, w którym najprawdopodobniej podwieszona była platforma robocza.

A dokładniej gdzieś w tym miejscu, czyli w znacznej odległości od wspomnianego punktu.

Zdjęcie 9. Wnętrze kopuły z zaznaczonym obszarem, w którym mogło się faktycznie znajdować miejsce przebicia przez bombę i obszarem, w którym najprawdopodobniej znajdowała się platforma.
Zdjęcie 10. Obszar na sklepieniu kopuły, w którym najprawdopodobniej znajdowało się miejsce przebicia przez bombę.

Więc informacja o tym, że można zobaczyć na sklepieniu miejsce przebicia kopuły przez bombę też wydaje się być nieprawdą.

Największy kościół na wyspach

Dyskusyjna jest też informacja na temat tego czy rotunda w Moście jest największym kościołem na wyspie. Jednak tu nie jestem obecnie w stanie stwierdzić czy jest to prawda, czy nie. Niektóre źródeł podają Rotundę jako największą świątynie, jednak inne wskazują, że największy jest znajdująca się w Paoli Bazylika Chrystusa Króla. Nie udało mi się niestety znaleźć nigdzie danych dotyczących powierzchni jaką maja budynki. Analizując zdjęcia z map Google obie świątynie wydają się zajmować dość podobną powierzchnię.

Przypisy:

Wykorzystane grafiki:

Tagi: